KAĞIT SEKTÖRÜ RAPORU 2021

YÖNETİCİ ÖZETİ
Uygarlık tarihinin en önemli buluşlarından biri olan kâğıt, insanların yazma ve çizme ihtiyacı sonucu kolay işlenebilir ve ekonomik açıdan uygun bir madde arayışıyla ortaya çıkmıştır. Odun hamurunun selülozik liflerinden tabakalar halinde oluşan kâğıt, günümüzde kültürel alandan sanayi alanına kadar pek çok yerde en çok ihtiyaç duyulan ürünlerinden biridir. Bu noktada, kâğıt endüstrisinin ülke ekonomisindeki yeri gelişmişlik düzeyi göstergelerinden biri olarak değerlendirilmektedir.
Kağıt ve kağıt ürünleri imalatı sanayi, ağırlıklı olarak çeşitli ağaç türleri ve az miktarda da jüt, kendir, kamış gibi yıllık bitkilerden selüloz, odun hamuru üretilmesi ile bu ara ürünlerin ve diğer önemli bir hammadde olan ve kullanılmış kağıtların geri dönüşümüyle elde edilen atık kağıdın (hurda veya eski kağıt olarak da tanımlanmaktadır) çeşitli mekanik ve kimyasal işlemlerle kağıda dönüştürülmesine kadar geçen aşamaları içeren sanayi koludur.
Ülkemiz kâğıt sektörü, taşıdığı büyüme potansiyeli, devamlı gelişen iç pazar ve artan talebe rağmen, üretim açısından yeterli seviyeye erişememekte olup; hammaddeye erişim konusunda, sıkıntılar yaşamaktadır. Kâğıt sektörü, hem ülkemiz ihracatında büyük önemi olan tarım ürünlerinin taşınması başta olmak üzere ambalaj ürünlerinin tüm sektörlere hitap etmesi hem de sektördeki teknolojik gelişmeler ve ihtiyacın çeşitlenmesi nedeniyle yatırım sermayesindeki artışlar ve karşı karşıya kalınan üretim maliyetleri nedeni ile ülkemiz açısından stratejik olarak ele alınması gereken sektörlerden biridir.
Ülkemizde kağıt sektörü firma sayısı, istihdam ve artan ihracat değeri ile önemli bir imalat sanayisidir.2021yılında ihracat payını artırmış ve sektörde yurtiçi ve yurtdışında yeni yatırımlar gerçekleştirmiş, mevcut pazarlarını güçlendirmiş ve pazar yelpazesini genişletmiştir.

1.1 Sektörün Dünyadaki ve AB Ülkelerindeki Genel Durumu
ABD küresel kağıt ve kağıt ürünleri sektöründe % 10,6’lik pay ile ihracatta birinci sırada yer alırken Türkiye 2021 yılı dünya kağıt ve kağıt ürünleri ihracatında % 0,9’luk bir pay almıştır.

“Fasıl No:47 odun veya diğer selülozik malzemelerin hamurları, geri kazanılmış kağıt veya karton; Fasıl No:48 Kağıt ve karton, kağıt hamurundan, kağıttan veya kartondan eşyalar; Fasıl No:49 Basılı kitaplar, gazeteler, resimler ve basım endüstrisi bilgilerini içermektedir.”
Tablo 1’de görüldüğü üzere dünyada kağıt ve kağıt ürünleri üretimi lideri ABD’dir. Çin, Almanya ve Kanada ABD’yi takip eden ülkelerdir. Türkiye’nin ihracat hacmi ise 2.395.447 bin $’dır.

İthalatta %11,1 pay ile ilk sırayı Çin almıştır. Çin’i sırasıyla; ABD, Almanya, Fransa ve Birleşik Krallık takip etmiştir. 4.089.408 bin $ ithalat hacmi ile Türkiye, dünya kâğıt ve kağıt ürünleri ithalatında 18. sırada yer almıştır.

Dünya kağıt ve kağıt ürünleri ihracatında Avrupa Birliği ülkeleri 127.322.049 bin $ hacim ile % 46,3’lük bir pay almıştır. İhracatta ilk sırada yer alan Almanya’yı, İsveç, Finlandiya, Hollanda ve İtalya takip etmiştir.
AB ülkelerinin dünya ihracatında ilk sırada 94.538.404 bin $’lık hacimle (%74,25) kağıt ve karton, kağıt hamurundan, kağıttan veya kartondan eşyalar (Fasıl No:48); ikinci sırada 17.523.928 bin $’lık hacimle (%13,76) basılı kitaplar, gazeteler, resimler ve basım endüstrisinin diğer ürünleri (Fasıl No:49) ve son sırada 15.259.717 bin $’lık hacimle (%11,99) odun veya diğer selülozik malzemelerin hamurları, geri kazanılmış kağıt veya karton (Fasıl No:47) ürünleri yer almıştır. Tablo 4’de Dünya kağıt ve kağıt ürünleri ihracatında AB Ülkeleri dünya ihracatında %43,6’lık pay alırken, Almanya %10’luk pay ile ilk sırayı; İsveç %4,6‘lık payla ikinci sırayı almıştır.

AB ülkeleri dünya kağıt ve kağıt ürünleri ithalatında 103.078.562 bin $’lık hacimle % 36,4 pay almıştır. İthalatta Almanya, Fransa, Hollanda, İtalya ve Polonya ilk sıraları paylaşmıştır.
AB ülkelerinin dünya ithalatında ilk sırada 73.592.277 bin $’lık hacimle (%71,39 pay) kağıt ve karton, kağıt hamurundan, kağıttan veya kartondan eşyalar (Fasıl No:48); ikinci sırada 15.636.664 bin $’lık hacimle (%15,17 pay) odun veya diğer selülozik malzemelerin hamurları, geri kazanılmış kağıt veya karton (Fasıl No:47) ürünleri ve son sırada 13.849.621 bin $’lık hacimle (%13,44 pay) basılı kitaplar, gazeteler, resimler ve basım endüstrisinin diğer ürünleri (Fasıl No:49) yer almıştır.

1.2 Sektörün Türkiye’deki Genel Durumu
Türkiye kâğıt ve kağıt ürünleri ihracat hacmi 2021 yılında 2.395.447 bin $’dır. Dünya İhracatında %0,9 ‘luk paya sahiptir. İhracat yapılan ilk on ülke Tablo 6’da verilmiştir.

Türkiye bir önceki yıla göre dünya ihracatındaki payını %25 artırmıştır. 2021 yılında kağıt ve karton, kağıt hamurundan, kağıttan veya kartondan eşyalarda (Fasıl No:48) 186.055.910 bin $, basılı kitaplar, gazeteler, resimler ve basım endüstrisinin diğer ürünlerinde (Fasıl No:49) 52.374.459 bin $, odun veya diğer selülozik malzemelerin hamurları, geri kazanılmış kağıt veya karton (Fasıl No:47) ürünlerinde 36.835.737 bin$ değerinde ihracat gerçekleşmiştir.
Kağıt ve kağıt ürünleri ihracatımızın %90,3’ünü karşılayan kağıt ve karton, kağıt hamurundan, kağıttan veya kartondan eşyalarda (Fasıl No:48), en çok Birleşik Krallık (%11,3 pay), Irak (%9 pay), İsrail (%7,5 pay), ABD (%5,1 pay) ve Almanya’ ya (%4,5 pay) ihracat gerçekleştirilmiştir.

Türkiye kağıt ve kağıt ürünleri ithalat hacmi 4.089.408 bin $’dır. 2021 yılında kağıt ve karton, kağıt hamurundan, kağıttan veya kartondan eşyalarda (Fasıl No:48) 2.741.500 bin dolar, odun veya diğer selülozik malzemelerin hamurları, geri kazanılmış kağıt veya karton (Fasıl No:47) ürünlerinde 1.231.402 bin $, basılı kitaplar, gazeteler, resimler ve basım endüstrisinin diğer ürünlerinde (Fasıl No:49) 116.506 bin $ değerinde ithalat gerçekleşmiştir.
Kağıt ve kağıt ürünleri ithalatımızın % 67,04’ü kağıt ve karton, kağıt hamurundan, kağıttan veya kartondan eşyalarda (Fasıl No:48) yapılmış olup, en çok Almanya (%16,4), İsveç (%9,8), Finlandiya (%9), Çin (%8,9) ve İtalya’dan (%8,1) ithalat gerçekleştirilmiştir.
Odun veya diğer selülozik malzemelerin hamurları, geri kazanılmış kağıt veya karton (Fasıl No:47) ürünlerinde ithalatımız ise toplam kağıt ve kağıt ürünleri ithalatının % 30.11’ini oluşturmuştur. En çok ithalat Brezilya (%21,7), Finlandiya (%13,8), ABD (%12,8), Birleşik Krallık (%8,6) ve İsveç’ den (%6,4) gerçekleştirilmiştir.
1.3 Sektörün Alt Sektörleri ve İlişkili Olduğu Diğer Sektörler
Kâğıdın ilişkili olduğu sektörlerin başında kâğıdın üretiminde kullanılacak hammadde temininde ağaç ve orman ürünleri ile atık kâğıt sektörü üretim sürecinde ilişkili olduğu sektörler olarak karşımıza çıkar. Yine kâğıdın ürün girdisi olarak kullanıldığı sektörler şeklinde değerlendirilecek olursa da basım-yayın sektörü ve ambalaj sektörü yakın ilişkide olduğu sektörlerin başında gelmektedir.
Kâğıt üretiminde kâğıdın hammaddesi selülozun temininde temel kaynak odun ve yıllık bitkilerdir, dolayısıyla orman ürünleri sektörü kâğıt sektörünün üretim süreciyle yakından ilişkilidir.
Kâğıt üretiminde kullanılan başka bir kaynak ise atık kağıtların geri dönüşümüdür. Hammadde temini konusunda odun ve yıllık bitki kaynaklarının yanı sıra atık kâğıdın yeniden değerlendirilmesi büyük öneme sahiptir. Doğal kaynakların kısıtlı olması, orman varlığının gün geçtikçe azalması ve yeni orman yetiştirmelerinin çok uzun zamanlar alması ve ana hammadde ile yapılan üretimde enerji maliyetlerinin daha yüksek olması sebebiyle atık kâğıt kullanımı çok daha fazla ilgi görmektedir.
Kâğıdın ilişkili olduğu sektörler kısmında da belirtildiği gibi hemen hemen her ürünün girdisinde kâğıt yaygın olarak kullanılmaktadır. Ürün girdisinde ilişkili olduğu sektörler arasında ise basım, yayın ile ambalaj sektörü gelmektedir. Ürün girdisi olarak kolay işlenebilir ve maliyeti düşük olduğundan söz konusu sektörler tarafından daha çok tercih edilmektedir Kağıt, karton ve oluklu mukavva ürünleri ambalaj sanayinin önemli sektörlerinden biri haline gelmiştir ve ambalaj sanayinin büyük bir bölümü bu sektöre aittir.

Sektörde üretilen başlıca ürünler Tablo 8’ de verilmiştir.
Tablo 8: Fasıl 47 Alt Kırılımları
Tablo 9:Fasıl 48 Alt Kırılımlarıt
Fasıl ve Alt Kırılım
Adı
47
Odun veya Diğer Lifli Selülozik Maddelerin Hamurları; Geri Kazanılmış Kağıt veya Karton (Döküntü, Kırpıntı ve Hurdalar)
4701
Mekaniksel odun hamurları
4702
Çözünür kimyasal odun hamuru
4703
Sodalı ve sülfatlı kimyasal odun hamuru
4704
Sülfitli kimyasal odun hamuru
4705
Mekanik ve kimyasal odun hamuru üretme işlemlerinin birleştirilmesinden elde edilen odun hamurları
4706
Geri kazanım amaçlı döküntü ve hurda kağıt veya kartondan veya diğer lifli selülozik maddelerden elde edilmiş lif hamurları
4707
Geri kazanım amaçlı kağıt veya karton döküntü, kırpıntı ve hurdaları

Fasıl ve Alt Kırılım
Adı
48
Kağıt Ve Karton; Kağıt Hamurundan, Kağıttan Veya Kartondan Eşya
4801
Gazete kağıdı (rulo veya tabaka)
4802
Sıvanmamış kâğıt ve karton (perfore edilmemiş kart ve şekiller)
4803
Tuvalet temizlik kağıtları
4804
Kraft kâğıt/kartonlar-sıvanmamış-rulo veya tabaka halinde
4805
Diğer sıvanmamış kâğıt, kartonlar (rulo veya tabaka)
4806
Bitkisel parşömen, yağ geçirmez kâğıt, aydınger, kristal kağıt
4807
Yapıştırma ile elde edilen kağıt/karton (rulo/tabaka halinde)
4808
Oluklu kağıt/kartonlar; krepe, kırmalı, kabartmalı kağıtlar
4809
Karbon kağıdı; kopya, çıkartma kağıtları, rulo vb.
4810
Bir/iki yüzü kaolin (çin kili), inorganik madde sıvanmış kağıtlar
4811
Kağıt/karton, selüloz vatka ve selüloz liften tabakalar
4812
Kağıt hamurundan filtre edici blok ve levhalar
4813
Sigara kağıdı
4814
Duvar kağıtları, duvar kaplamaları, cam kağıtları
4816
Karbon kağıdı, kopya kağıdı, çıkartma ve stensil kağıtları

4817
Kağıt ve kartondan zarflar, mektup kartları, kartpostallar vb.
4818
Tuvalet kağıtları, kağıt havlu, mendil, kumaş, masa örtüsü vb.
4819
Kağıt/karton vb. esaslı kutu, kılıf, torba vb. eşya
4820
Defterler, bloknotlar, klasörler, dosyalar vb. kırtasiye eşyası
4821
Kağıt ve kartondan her cins etiketler
4822
Kağıt hamuru, kağıt, karton esaslı bobin, masura makara vb.
4823
Diğer ölçüsüne göre kesilmiş kağıt vb; kağıt esaslı eşyalar
Tablo 10:Fasıl 49 Alt Kırılımları
Fasıl ve Alt Kırılım
Adı
49
Basılı kitaplar, gazeteler, resimler ve basım endüstrisi
4901
Kitaplar, broşürler, risaleler ve benzeri matbuat
4902
Gazeteler ve periyodik yayınlar
4903
Çocuklar için resimli albüm veya kitaplar, resim yapmaya ve boyamaya mahsus albümler
4904
Müzik notaları
4905
Her nevi matbu haritalar ve hidrografik veya benzeri haritalar
4906
Mimarlık, mühendislik, sınai, ticari, topografik veya benzeri amaçlar için planlar ve çizimler; elle yazılmış metinler; hassas kağıt üzerine fotoğrafik reprodüksiyonlar ve bu pozisyonda sayılanların karbon koyları
4907
İtibari kıymetli tanınmış olan veya tanınacak olan ülkede tedavülde bulunan veya tedavüle çıkacak olan, kullanılmamış posta pulları, damga veya benzeri pullar; damgalı kağıtlar; banknotlar; çek defterleri; senetler, hisse senedi veya tahviller ve benzeri kıymetli evrak
4908
Her nevi çıkartmalar
4909
Matbu veya resimli kartpostallar, tebrik kartları, davetiyeler veya teşekkür kartları(resimli, zarflı veya süslemeli olsun olmasın)
4910
Matbu her türlü takvim (blok halinde takvimler dahil)
4911
Matbu diğer yayınlar

Kağıt ve kağıt ürünleri alt sektörü olan ambalaj sektörüne ilişkin son 5 yıl ait ihracat değerleri Tablo 11’de verilmiştir. En fazla ihracat 4819 (Kâğıt- karton vb. esaslı kutu, kılıf, torba vb. eşya) grubundadır. Bu ürün kodunu sırasıyla 4811 (Kağıt/karton, selüloz vatka ve selüloz liften tabakalar), 4823(Diğer ölçüsüne göre kesilmiş kağıt vb.; kağıt esaslı eşyalar) ve 4805 (Diğer sıvanmamış kâğıt, kartonlar (rulo veya tabaka)) izlemektedir

Türk ambalaj sanayi ürünleri ihracatı 2021 yılında 6,7 milyar dolar olmuştur. 2017-2021 yılları arasında yaklaşık %57,5 oranında bir atış göstermiştir. 2021 yılında ambalaj sanayi ihracatında %57,5’lik payı ile plastik ambalaj ürünleri ilk sırayı almış, ihraç edilen diğer önemli ambalaj grubu ise %22,48’lik ihracat payı ile kâğıt ve karton ambalaj ürünleri olmuştur
Türkiye’nin kâğıt/ karton ambalaj malzemeleri ihracatı bir önceki yıla göre yaklaşık %30 oranında artış göstererek 1,5 milyar dolar olmuştur. Bunun 171 milyon $’lık kısmını Birleşik Krallık oluştururken sırasıyla Irak, Almanya, Fransa ve ABD izlemektedir.

Türkiye’nin ambalaj sanayi ürünleri ithalatı bir önceki yıla göre %21,5 oranında artış göstererek 3,8 milyar dolar olmuştur. 2017-2021 yılları arasında ambalaj ürünleri ithalatı yaklaşık %13 oranında bir atış göstermiştir. 2021 yılında ambalaj sanayi ithalatında %53,3’lik payı ile plastik ambalaj ürünleri ilk sırayı almıştır.
İthal edilen diğer önemli ambalaj grubu ise %36,75 ‘lik ithalat payı ile kâğıt ve karton ambalaj ürünleridir. Kâğıt ve karton ambalaj ürünleri ithalatı 2021 yılında bir önceki yıla göre %23 artarak 1,4 milyar dolara ulaşmıştır.
Kâğıt ve karton ambalaj ürünlerinde en çok ithal edilen ürün 434 milyon dolar ile 4804 (Kraft kâğıt/kartonlar-sıvanmamış-rulo veya tabaka halinde) olmuş ve 414 milyon dolar ithalat değeri ile 4811 (Kağıt/karton, selüloz vatka ve selüloz liften tabakalar) 2. sırada ve 313 milyon dolar ithalat değeri ile 4805 (Diğer sıvanmamış kâğıt, kartonlar (rulo veya tabaka)) 3. sırada yer almıştır.

Kâğıt ve karton ambalaj ürünlerinde %18,8’lik pay ile en çok ithalat Almanya’dan yapılmıştır. İthalatta %10’luk pay ile İtalya 2. sırada, %8,3’lük pay ile İsveç ve %7,3 pay ile Polonya 3.sırada yer almıştır. Son beş yıl kâğıt ve karton ambalaj ithalatımız incelendiğinde azalışa geçen ithalatımız pandeminin etkisiyle tekrar artışa geçmiş, 2017-2021arasında ithalat hacmi %13 artış kaydetmiştir.

1.4 Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler
Sektör bazında incelendiğinde her bölgede kâğıt sektörünün aktif olduğu görülmekte olup işletme sayısı bakımından illerdeki yoğunlaşma incelendiğinde ise İstanbul, İzmir ve Kocaeli gibi iller öne çıkmaktadır. Kâğıt ürünleri sektörü özellikle Yalova ve Çorum illeri için büyük önem taşımaktadır.
2001 yılından bu yana Türkiye genelinde kâğıt sektöründe yatırım teşviklerinin İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu ve Yalova illerinde gerçekleşen yatırımlara yönelik olduğu dikkat çekmektedir. Doğu Marmara Bölgesi’ndeki kâğıt sektörü̈ yatırımlarının ülke ortalamasının üstünde sermaye yoğun yatırımlar olduğu görülmektedir.

1.5 Sektörün Kapasite Kullanımı
Merkez Bankası’nın sektörde faaliyet gösteren işletmelere yaptığı anket verileri neticesinde kağıt ve kağıt ürünleri imalatı sektöründe kapasite kullanım oranı 2021yılında bir önceki yıla göre 0,1 puanlık bir azalma göstererek % 83,2 olmuştur.

1.6 Sektörün Girişim ve Çalışan Sayısı
TÜİK 2020 yılı verilerine göre kâğıt sanayinde toplam 4.112 girişim bulunmaktadır. Kâğıt sanayinde en yüksek girişim sayısı oluklu kâğıt ve karton alt sektöründedir. Daha sonra kâğıt ve kartondan diğer ürünler alt sektörü gelmektedir.
2020 yılı TÜİK verilerine göre imalat sanayinin firma bazında %1’ini, istihdam olarak da %1,9’unu kâğıt ve kağıt ürünleri sektörü oluşturmaktadır.

1.7 Sektörün Üretim Endeksi
TÜİK verilerine göre 2020 yılında 121,6 olan yıllık ortalama kâğıt ve kâğıt ürünleri üretim endeksi, 2021 yılında 135,9 olarak gerçekleşmiştir.

1.8 Kağıt ve Kağıt Ürünleri Sanayisinde Katma Değer
TÜİK 2020 Faktör Maliyetiyle Katma Değer İstatistikleri’ne göre; kâğıt sanayinde faaliyet gösteren işletmelerin tüm imalat sanayi sektörleri içindeki katma değeri %3,15 ve ülke geneli faktör maliyetiyle katma değer oranı ise %1,23 ’dür. Kâğıt ve kâğıt ürünleri sanayi sektör toplam katma değeri, 2019 yılında 14 milyar TL iken, 2020 yılında %40 oranında artarak 20 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.

1.9 Sektörün Cirosu
TÜİK verilerine göre kâğıt ve kâğıt ürünleri sektörünün cirosu 91,4 milyar TL olup, ülke geneli cirosuna oranı ise %0,86’dır. İmalat sanayi içerisindeki payı ise %2,99’dur.

1.10 Sektörün Ar-Ge Faaliyetleri
Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektörü̈ düşük teknoloji yoğunluklu sınıfında yer almakla birlikte sektörün gelişiminde ve katma değerin artmasında AR-GE çalışmalarının yeri önemlidir. Özellikle sektörde üretim maliyetlerinin azaltılması ve ürün kalitesinin geliştirilmesi konusunda AR-GE ve tasarım faaliyetleri firmaların yatırımlarında büyük paya sahiptir. Bu bağlamda kâğıt sanayinin teknoloji faaliyetleri incelenmekte ve değerlendirilmektedir.
TÜİK verilerine göre kâğıt ve kağıt ürünleri sektöründe toplam 32 milyon TL değerinde Ar-Ge harcaması yapılmıştır. 27 milyon TL’sini cari harcamalar oluştururken 5 milyon TL’sini yatırım harcamaları oluşturmuştur.

1.11 Sektörün Elektrik Tüketimi
TEDAŞ verilerine göre 2020 yılında ağaç işleri ve kâğıt sanayi sektöründe elektrik tüketimi 6.763.924 MWh olarak gerçekleşmiş olup sektörün imalat sanayi içindeki elektrik tüketim oranı %6,0’dır. 2020 yılı Ağaç İşleri ve Kağıt Sanayi sektörü ve imalat sanayi elektrik tüketimi Şekil 7’ de verilmiştir.

1.12 Sektörün Maliyet Bileşenleri
Türkiye kağıt ve kağıt ürünleri sanayinde temel rekabet unsurlarının başında üretim maliyetleri gelmektedir. Sanayinin kullandığı girdiler ile hizmetlerin önemli bir bölümü doğrudan veya dolaylı olarak ithalata bağlıdır. Kullanılan selüloz ithal edilmektedir. Kağıt sanayi üretiminde kullanılan bir diğer girdi de atık/hurda kağıttır. Türkiye atık kağıt toplamada yeterli seviyeye erişemediği için sektörde hurda kağıt ithalatı önemli bir rol oynamaktadır. Hammaddeler döviz cinsinden fiyatlandırıldığı için sektör döviz kurlarındaki değişimlerden etkilenmektedir.

İthal edilen hammaddeye erişimin uzun taşımacılıklar sonrasında olması entegre tesislerin az olması ve bu sebeple üretimin her aşamasında firmalar arasında taşımacılık yapılması taşımacılık maliyetlerini artırmaktadır.
Kağıt sanayinde toplam üretim maliyetleri içinde enerji maliyetleri yaklaşık %20-25 paya sahiptir. Atık kağıdın geri dönüşümüyle kağıt üretiminin enerji maliyetleri üzerinde olumlu etkisi bulunmaktadır. Bir ton kağıdın üretimi için 2,4 ton odun, 440 ton su, 7600 kWh elektrik enerjisi gerekmektedir.Atık kağıttan bir ton kağıt üretildiğinde ise 1,2 ton kullanılmış kağıt, 1,2 ton su, 2800 kWh elektrik enerjisi gerekmektedir. Bir ton kullanılmış kağıdın geri dönüşümüyle, 17 adet çam ağacının kesilmesi, 36 ton sera gazı CO2’inin atmosfere salınması, 1750 litre yakıtın ve 38,8 ton suyun israf edilmesinin önüne geçilmektedir.
2. SEKTÖRÜN YILLIK DEĞERLENDİRMESİ
2.1 Son Dönemdeki Sektöre İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler
Dünya kağıt ve kağıt hamuru endüstrisi yaklaşık 5.000 adet kağıt ve kağıt hamuru tesisi ile küçük işletmelerden oluşmaktadır. Sermaye yoğun orta teknolojili bir sektör olan kağıt endüstrisi yaklaşık 400 milyar $ civarında üretim hacmi, yaklaşık 340 milyar $’lık dış ticaret hacmi ve hayatın hemen her alanındaki kullanımı ile dünya ve ülkelerin ekonomisinde, günlük yaşamda önemli bir yer tutmaktadır.
Dünya kağıt ve karton ürünleri üretimi istikrarlı ve kademeli artışını sürdürmektedir. Dünya kağıt ve karton ürünleri üretiminde alt ürün grupları ise farklı gelişme eğilimleri göstermektedir. Üretimin en çok yapıldığı ürün grubu olan ambalaj ve etiket kağıtları genel büyümenin üzerinde bir gelişme göstermektedir.
Dünya kağıt ve karton ürünleri tüketimindeki gelişmeler alt ürün gruplarında farklı gerçekleşmekte olup üretimdeki farklılaşmayı da şekillendirmektedir. Tüketimin en çok yapıldığı ürün grubu olan ambalaj ve etiket kağıtları önemli gelişme göstermiştir. Diğer talep ve tüketim artışı görülen ürün grubu da ev ve temizlik kağıtlarıdır.
Çin, ABD ve Almanya dünya kağıt ve kağıt ürünleri üretiminde ilk sıralarda yer almaktadır.
Brezilya, Finlandiya, Kanada, İsveç, Rusya ve Endonezya zengin orman varlıkları ile dünya kağıt sanayinde önemli üretici ülkeler arasında yer almaktadır. Güney Kore sınırlı kaynaklarına rağmen önemli bir üretici ülkedir. İtalya, Fransa, İspanya, İngiltere ve Avusturya, Avrupa’daki diğer önemli üreticiler iken, Meksika da önemli bir üretim kapasitesine ve üretime ulaşmıştır.
Dünya kağıt ve kağıt ürünleri tüketiminde en büyük pazar Çin’dir. Bununla birlikte Çin’de tüketim artış hızı dalgalanma göstermektedir. ABD, Japonya, Almanya ve Hindistan diğer büyük pazarları oluşturmaktadır.

Dünya kağıt dış ticaretinin ihracat tarafında çok sayıda etkili oyuncu bulunmaktadır ve sektörde kural koyucu lider bir ülke yoktur. Çin’in geçmiş büyüme hızı dikkat çekicidir, ancak büyüme hızı artık yavaşlamaktadır. Dünya kağıt ticareti genel bir durağanlık içinde bulunmaktadır. Ayrıca ihracat konsantrasyonu düşüktür. Küresel kağıt ticaretindeki durağanlık eğiliminden dolayı ihracat pazarlarında rekabet daha şiddetlenmektedir.
Sektörde en yüksek üretim oluklu mukavvada gerçekleştirilmekte olup üretimin önemli bir bölümü Marmara ve Ege Bölgesinde yoğunlaşmıştır. Oluklu mukavva sektörü yüksek üretim teknolojisi bakımından rekabetçi konumdadır. Üretimin büyük bir kısmını iç pazara yapan sektör kalite açısından Avrupa standartlarını yakalamıştır. Yerli ve uluslararası üreticilerin faaliyet gösterdiği sektör kaliteli ve yenilikçi ürünleri ile rekabet gücü sağlamakta ve komşu pazarlara ihracatını arttırmaktadır.
2.2 Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirilmesi
Kağıt ve kağıt ürünleri sektöründe aylık sanayi üretim endeksi 2021 yılında, 2020 yılına göre %12’lik artışla 135,9 olarak gerçekleşmiştir.

2.3 Ciro Endeksi Değerlendirmesi
TÜİK verilerine göre kâğıt ve kâğıt ürünleri sektörünün cirosu 91,4 milyar TL olup, ülke geneli cirosuna oranı ise %0,86’dır. İmalat sanayi içerisindeki payı ise %2,99’dur. Kağıt ve kağıt ürünleri sanayi, ciro endeksinde her yıl düzenli bir artış göstererek pozitif trendini korumuştur.

2.4 Sektörün Kapasite Kullanımının Değerlendirilmesi
Sektörün, son 5 yıllık kapasite kullanım oranı ortalamalarına göre %83’ün üzerinde üretim kapasitesi ile çalıştığı görülmektedir.

Kağıt sanayi kapasite kullanım oranları; 2020 yılında %83,5 iken, 2021 yılı ortalaması %83,2 olarak gerçekleşmiştir.

2.5 Sektörün ve İthalat ve İhracat Değerlendirmesi
Kağıt sektörü firma sayısı, istihdam ve artan ihracat değeri ile imalat sanayinin önemli bir koludur. Kağıt sanayi ihracatını bir önceki yıla göre %25 artırarak 2021 yılında yaklaşık 2,8 milyar olarak tamamlamıştır.
İhracatın artması ve ithalatın azalmasıyla beraber sektörün dış ticaret açığı azalma eğilimindedir.

Türkiye’nin kağıt sanayinde ihracat pazarları oldukça çeşitlilik göstermektedir. Sektörün en önemli pazarları yakın ve komşu ülkeler, AB ülkeleri, Ortadoğu ile Kuzey ve Orta Asya ülkeleridir. Irak, İngiltere, İsrail, ABD ve Almanya en büyük ilk on pazardan beşini oluşturmaktadır. AB ülkeleri içinde Almanya geleneksel pazar olmayı sürdürürken, İtalya ve Fransa’nın ilk 15 pazar içine girdiği görülmektedir.
Tüik verilerine göre (Nace17 Rev2) Türkiye’nin dünya genelinde gerçekleştirdiği ihracatı toplamda 2,2 milyar dolar olup ithalatı ise toplamda 2,7 milyar dolardır. En çok ihracat yaptığı ülke Birleşik Krallık iken ihracat yaptığı ülke ise Almanya’dır.

3. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Türkiye’nin 2021 yılı kağıt ve kağıt ürünleri ihracatı 2,2 milyar $ olarak gerçekleşmiş olup, bir önceki yıla göre ihracatta %25 değer artışı kaydedilmiştir. Yerli ve uluslararası üreticilerin faaliyet gösterdiği sektör kaliteli ve yenilikçi ürünleri ile rekabet gücünü artırmış, ürün kalitesinde Avrupa standartlarını yakalamıştır. Sektörün en önemli pazarlarını yakın ve komşu ülkeler, AB ülkeleri, Ortadoğu, Kuzey ve Orta Asya ülkeleri oluşturmuştur.

Türkiye’nin 2021 yılı kağıt ve kağıt ürünleri ithalat hacmi ise 4.08 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. En fazla Almanya, Finlandiya ve İsveç’ten ithalat yapılmıştır.
Dünya nüfusunun 2050 yılına kadar 7,6 milyardan 9,8 milyara çıkması beklenmektedir. Paralelinde ise şehirlerde bugün olduğundan yaklaşık 2,5 milyar daha fazla insan yaşayacağı öngörülmektedir. Kentleşme ve beklenen nüfus artışının selüloz, kağıt, kereste ve tekstil talebini yükselteceği değerlendirilmekte olup atık kağıdın da artmasıyla birlikte geri dönüşüm ve atık kağıt toplamanın öneminin de artacağı öngörülmektedir.
Avrupa’da kağıt geri kazanma oranı %70-75 seviyelerinde iken Türkiye’de %40-45 civarındadır. Kağıt sektöründe atık kağıdın kullanım oranı; kişi başına düşen kağıt tüketimi, nüfusun büyüklüğü, kağıt sanayisine olan talep, ülkenin atık kağıdın geri dönüşümü konusundaki yasal düzenlemeleri gibi pek çok değişkene bağlıdır. Ülkemizde atık kağıt geri dönüşümünün artırılması için geri dönüşümün ekonomiye sağlayacağı katkı ve toplama yöntemleri konusunda halkın daha fazla bilinçlendirilmesi gerekmekte olup toplama ve sınıflandırmada mevcut sistemlerin geliştirilmesi ile birlikte bu oranının artması öngörülmektedir.
Covid-19 pandemisi alt sektörler arasındaki farklılaşma eğilimini hızlandırmıştır. Karton, baskı ve yazı kağıtlarının önüne geçmiştir. Uzaktan çalışma ve online derslere geçiş baskı ve yazı kağıdı çıktılarındaki düşüşü hızlandırmış, temizlik kağıtları alt kategorisi pazar payını korurken online siparişlere paralel olarak artan ambalaj talebiyle her türlü mukavva kategorisi pazar payını artırmıştır.
Müşteri ve kullanıcı talepleri malzeme özelliklerinin yenilenmesini belirleyen iki önemli unsur haline gelmiştir. Malzeme özelliklerinin seçimi, ürünün fiziksel ve kimyasal özelliklerine göre belirlenirken günümüzde biyo-çözünürlük, geri dönüşüm, tekrar kullanılabilirlik, yenilenebilir kaynaklardan üretilmesi ile sürdürülebilirlik ve karbon ayak izini azaltmaya dair küresel eğilimler ambalajın özelliklerini belirleyen ana nedenler haline gelmiştir.
Kağıt sektörü küreselleşme, çevrecilik, dijitalleşme ve e-ticaret dahil olmak üzere birçok megatrend aracılığıyla yeniden şekillenmektedir.
İklim değişimi ile mücadelede sürdürülebilirlik ihtiyacı nedeniyle birçok malzemenin kullanımında tercihler değişmiş, geri dönüşümle üretilen kağıt ürünleri enerji verimliliği ve karbon salınımının azaltılması açısından tercih edilir olmuştur.
AB pazarındaki tüm ambalajların 2030 yılına kadar ekonomik olarak uygun bir şekilde yeniden kullanılabilir veya geri dönüştürülebilir olmasını sağlamak için AB yetkili organlarında çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Bu konuda Ünilever, Danone, Nestle, McDonalds, Iceland, Lidl gibi pek çok çokuluslu büyük marka 2025 yılına kadar kendi markalı ürünlerinde hiç plastik ambalaj kullanmayacaklarını, tedarikçilerinden de ambalajlarını yenilenebilir, geri dönüştürülebilir ve kompost edilebilir olmasını şart koştuklarını belirtmektedirler.

Diğer taraftan hazır gıdalar, tepsiler ve bardaklarda da yalnız karton, şeker kamışı ve bambudan mamul malzeme kullanımının başlaması tahmin edilmekte olup bu da kağıt sektörü için büyük bir fırsat olarak değerlendirilmektedir. Günümüzde karton ambalaj üreticileri, plastik kaplaması olmayan karton tabak, bardak, pipet ve hatta karton çatal ve bıçak üretip Avrupa’ya ihraç etmektedirler.
Avrupa’da kağıt hamuru fiyatları 2021 yılında yaklaşık olarak %53 artarken, Asya’da aynı fiyatlar %47 artmıştır. Odun fiyatlarındaki artışı satış fiyatlarına yansıtabilen hammadde tedarikçilerinin aksine son tüketiciye yakın olan kağıt sektörü, kağıt hamurundaki fiyat artışlarından olumsuz etkilenmiştir.
Bugüne kadar en büyük ihracat pazarlarımız olan ve gelecekte de en fazla ihracat potansiyelimizin bulunduğu Avrupa ile rekabetin korunması için Avrupa Yeşil Mutabakatı gereksinimleri için hazırlıklı olunması, yeni yatırımlar planlanırken dijital dönüşüme ve süreç tasarımlarına, temiz enerji kullanımına özen gösterilmesi ve özellikle plastik ikamesi için firmaların hem tasarladığı kutulara dikkat etmeleri, hem de müşterileri olan marka sahiplerine bu yönde öneriler getirmeleri önemli görülmektedir.

KAYNAKÇA
İstanbul Ticaret Odası Ve İstanbul Düşünce Akademisi (Türkiye Kağıt Sektörü Ve Rekabet Gücünün Değerlendirilmesi 2018)
Türkiye İstatistik Kurumu Veri Tabanı
TCMB İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı Aylık Toplu Sonuçları
İstanbul Sanayi Odası Kağıt Ve Kağıt Ürünleri İmalat Sanayi Raporu
TC Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı/ Marka Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Doğu Marmara Kağıt Sektör Raporu 2020
Matthis,S. (2015,03.19).Global paper and paper board market forecast to.grow 1.1 percent.
Pulpapernews.com :.http://www.pulpapernews.com/20161229/6549/globalpaper-and p https://www.allianz-trade.com/tr_TR/ekonomik-arastirmalar/ekonomik-yayinlar/kagit-ve-karton-eski-trendine-geri-dondu.htmlaperboard-market-forecast-grow-11-cent